Zakończenie.

Zespół w komplecie :)

Pisanie naszego bloga dobiegło końca. Starałyśmy się wprowadzić Was, drodzy internauci w świat epoki Oświecenia. Jak sami możecie zauważyć nasz blog nie jest poświęcony tylko polskiej powieści. To rodzaj takiej wędrówki by zainteresować tych, którzy nie zawsze pojawiają się tutaj szukając konkretnych informacji o polskiej powieści. To także ukazanie świata, biografii autorów, muzyki, nawiązania do filozofii.
Nasza wędrówka tutaj, z Wami dobiegła końca. Dzisiaj kończymy oficjalnie pisanie postów.
Dziękujemy wszystkim, którzy Nas odwiedzają, komentują. Cieszymy się wiedząc, że nasza praca może pomóc innym w zrozumieniu epoki jaką było Oświecenie i jak rozwijała się wtedy polska powieść.

Serdecznie pozdrawiamy,

Zespół projektowy: SAPERE AUDE

"Leszek Biały, książe polski syn Kazimierza Sprawiedliwego"

Michał Dymitr Krajewski „Leszek Biały”
Powieść Krajweskiego jest pierwszą w literaturze polskiej próbą stworzenia typu heroiny, kochanki i matrony, opartego na wzorach francuskiej prozy. W utworze Krajewskiego jednak widoczne są niedojrzałe próby jej wykorzystania. Można też zaobserwować realizacje sentymentalnej postawy i stylu, co jest zapowiedzią nowych kierunków i doświadczeń. Poemat pt. „Leszek Biały, Książe polski syn Kazimierza Sprawiedliwego” miał być stworzony na wzór eposu narodowego, dzięki stosowaniu odpowiednich środków literackich, jednak w rezultacie był utworem nieudolnym, treści w nim zawarte miały charakter publicystyczny o całkowicie aktualnej wymowie. Niemalże jedyną interesująca rzeczą w tej powieści były podejmowane wątki historyczne oraz sięganie do wzorów „przodków poczciwych”. Dzieło to łączyło w sobie elementy eposu, powieści awanturniczej i czułej oraz aktualnej publicystyki.

Powieść oświeceniowa na świecie

Wybrane powieści literatury światowej



1. "Przypadki Robinsona Cruzoe" Daniel Defoe (1660-1731)

Defoe jest uważany za piewszego prawdziwego powieściopisarza realistycznego."Przypadki..." napisał w formie wspomnień stargo Robinsona ,który 27 lat swojego życia spędził mieszkając na bezludnej wyspie.Samotna walka bohatera z naturą ma charakter pochwały ludzkiego rozumu.Ukazane zostało jak zakładać społeczność w oparciu o wiarę chrześcijańską, ważnym przesłaniem jest nawracanie niewierzących.



2. "Julia, czyli Nowa Heloiza." Jean -Jacques Rousseau (1712-1778)

Opublikowana w 1761 roku powieść epistolarna jest obrazem płomiennej miłości, która choć nieszczęsliwa sprawia, że ludzie stają sie lepszymi.Autor daje wyraz jednemu z nurtów Oświecenia- czułośi (sensibilite), akcentując rolę uczucia w calokształcie życia osobowgo i
przeciwstawiają c miłość podziłom społecznym.



3. "Podróże Guliwera." Jonathan Swift (1667-1745)

Powieśc jest satyrą na ułomną naturę ludzką i ówczesne społeczeństwo.W podróżach głównego bohatera - Lemuela Gulliwera odnajdziemy krytykę polityki, ustroju,a także nauki i filozofii XVIII-wiecznej Anglii.Swift ukazuje ludzkie mankamenty, porblemy i swary z różnych perspektyw.Dzieło zawiera elementy satyry prozą, oraz pierwiastki powieści filozoficznej ipodróżniczej.


4. "Kubuś Fatalista i jego Pan." Denis Diderot ( 1713-1784)

Podobnie jak Swifta, Diderot w swoich powiastach zawiera aluzje do panujących obyczajów, filozofii oraz polityki. Napisane w formie dialogu miedzy tytułowymi bohaterami.W dyskusje o przeżytych przygodach wplecione są rozważania Pana,ktory nieustannie przerywa Kubusiowi-ukazana w ten sposób zostaje niesprawiedliwość i zniewolenie człowieka.że podział na społeczeństwa.

5. "Kandyd,czyli optymizm." Voltaire - Francois- Marie Arouet (1694-1778)

Inspiracją dzieła krytykującego filozofię, wg której "Wsyzstko jest najlepsze na tym najlepszym z możliwych światów" było trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755roku. Bohater napotyka liczne przeszkody losu, doświadcza niepowodzeń, ale przez cały czas pragnie dochować wierności temu poglądowi , mimo iż, perypetie życiowe ukazują absurdalność optymizmu.Ostatecznie dochodzi do wniosku ,że najistotniejsza jest praca i jej chce sie w życiu poświęcić.Książka ukazuje drogę człowieka do własnego miejsca na ziemi.


Literatura:
"Literatura świata" Encyklopedia PWN
"Literatura i nauka o języku" Encyklopedia szkolna

Michał Dymitr Krajewski - „Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca”

Michał Dymitr Krajewski

(8 IX 1746- 15 VII 1817)

Michał Dymitr Krajewski (właściwie Tadeusz Krajewski -imię zakonne Dymitr od św. Michała) wywodził się z ubogiej szlachty z ziemi zambrowskiej. Jego postać budzi kontrowersję –przez jednych uważany za jednego z najwybitniejszych powieściopisarzy polskich-postać niedocenioną w swojej epoce i w historii literatury, przez innych uważany za niemal pozbawionego talentu i własnej inwencji autora „drugiego planu”, którego twórczość ma jedynie wartość historyczną.

Kształcił się w szkołach pijarskich, później wstąpił do zakonu i kontynuował edukację przygotowując się do zawodu nauczyciela, który podjął w warszawskim Collegium Regium w 1769 r (nauczał także w domach magnackich). W roku 1777 wydał książkę poświęconą metodyce nauczania początkowego „Gry nauk dla dzieci…”. Jego pierwszą powieścią była wydana w 1784 „Podolanka wychowana w stanie natury”, następnie ukazały się kolejno: „Wojciech Zdarzyński” (1785), Pani Podczaszyna (1786), Leszek Biały (t. 1-wyd 1789; t. 1-2-wyd. 1791-1792). Krajewski pisał również wiersze okolicznościowe oraz komedię wystawiane w teatrze amatorskim Małachowskich, zajmował się historią, problematyką pedagogiczną, uprawiał także publicystykę poświęconą sprawą wiejskim. Prowadził działalność społeczną, oświatową i charytatywną. Znał doskonale ówczesną literaturę polską i francuską. Był twórcą otwartym, reagującym na nowe nurty literackie, a także angażującym się w sprawy lokalnej zbiorowości. Jak przystało na prawdziwego człowieka oświecenia (a także proboszcza) służył innym swą myślą, radą i wytworami pióra.

„Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca”

Jest to pierwsza powieść Michała Dymitra Krajewskiego. Została wydana bezimiennie we Lwowie w roku 1784. Była zdecydowanie największym sukcesem literackim Krajewskiego- w ciągu pierwszego roku została wydana aż siedem razy! Jest to pierwszy utwór w historii polskiej literatury, który wywołał tak bogatą dyskusję (uczestniczył w niej także Krajewski). Według S. Pietraszki polemikę rozpoczęło środowisko zakonne Krajewskiego, które zostało skrytykowane w utworze. Dyskusja wokół „Podolanki…” dotyczyła kwestii filozoficznych, zwłaszcza pojęcia „stanu natury”, rozważań na temat szkód i pożytku jaki przynieść może fikcja powieściowa.

Krajewski za „Podolankę” został skrytykowany. Wytykano mu lekceważenie ówczesnej literatury, liczne usterki stylistyczne, niekonsekwencje fabularne i kompozycyjne, a przede wszystkim plagiat- gdyż „Podolanka” stanowiła swobodną adaptację uznawanej raczej za podrzędną powieści francuskiej z 1765 roku autorstwa Henri Josepha Dulauransa „Immirce, ou la Fille de la nature”

Według klasyfikacji Sofii Sinkowej „Podolankę…” należy zaliczyć do powieści edukacyjnej (chociaż wielu badaczy uważa, że utwór ten jest zdecydowanie bliższy romansowi niż powieści). W powieści tej widoczne są wpływy poglądów Jana Jakuba Rousseau dotyczące stanu natury i sposobów kształtowania jednostki ludzkiej. Jednak w przeciwieństwie do oryginału przedstawiającego karykaturalnie koncepcje wychowania człowieka naturalnego według Rousseau, Krajewski nie jest jednoznacznie krytyczny.

Bohaterką utworu jest młoda dziewczyna, która została wychowana eksperymentalnie-w całkowitej izolacji od świata. Do dwudziestego roku życia była przez Hrabiego więziona w piwnicy wraz z chłopcem Ao. Nie docierały do niej żadne bodźce z zewnątrz. Następnie dziewczyna zostaje przeniesiona do hrabiowskiego pałacu gdzie zostaje poddana zabiegom edukacyjnym podczas których zadaje wiele kłopotliwych pytań. Dziewczyna ta jest sztucznie wychowanym człowiekiem „naturalnym”, widzi ostrzej i trafniej ocenia, jest wrażliwa na naturę i nie rozumie zasad rządzących cywilizowanym światem. Człowiek natury w zetknięciu z ówczesnym światem demaskuje panujące w nim zakłamanie. Wygłaszane przez bohaterkę kontrowersyjne opinie są przejrzystymi pretekstem uderzenia w polską rzeczywistość. Poddana krytyce zostaje niewierność, niesprawiedliwość społeczna, wynaturzenie, śmiesznostki obyczajowe.

Źródła:
1."Mała Historia Literatury Polskiej- Oświecenie. Szkic do portretu epoki" Jerzy Snopek
2.Literatura Polska. Przewodnik Encyklopedyczny tom I i II
3.„Oświecenie. Słownik literatury polskiej” Teresa Kostkiewiczowa
4.„Leksykon Literatury Polskiej dla uczniów i nauczycieli. Oświecenie” Marcin Cieński
5. Ilustracje:
Michał Dymitr Krajewski
Strona z pierwszego wydania "Podolanki..."