niedziela, 19 kwietnia 2009

Jan Potocki - ,,Rękopis znaleziony w Saragossie''

Jan Nepomucen Potocki

( 8 III 1761 - 2 XII 1815)


Życie arystokraty, Jana Potockiego było niezwykle barwne i tajemnicze, podobnie jak jego najsławniejsze dzieło "Rękopis znaleziony w Saragossie".Zajmował się przede wszystkim pracą naukową; uchodzi za pierwszego, polskiego archeologa.Poza badaniem dziejów starożytnej Słowiańszczyzny, dużo podróżował i udzielał się politycznie.Uczestnik obrad Sejmu Wielkiego opublikował wiele dzienników z przebytych podróży, w których zawierał historię odwiedzonych miejsc.Ze swoich podróży przywoził nie tylko wspomnienia wspaniałych przygód, jak np. podróż balonem, ale również idee filozoficzne i społeczne, szczególnie te zaczerpnięte z Francji starał się rozpowszechniać w Ojczyźnie.

Mając siedem lat opuścił Polskę.Kształcił się w Lozannie, Genewie i Paryżu.Zwiedził Europę, był w Turcji, w Tunisie i Maroku, w Mongolii, dokładnie poznał Kaukaz.Był założycielem Drukarni Wolnej, która drukowała głównie publicystykę, m.in. tygodnik relacjonujący debaty sejmowe Journal Hebdomadaire de la Diete.W 1792 roku stworzył dla sceny dworskiej w Łańcucie Recueil des Parades( Parady).Pisał wyłącznie w języku francuskim.Większość jego dzieł dotyczyła badań historycznych ludów słowiańskich oraz pierwotnych dziejów Rosji.W roku 1805 opublikował także Atlas archeologique de la Russie Europeenne (Atlas archeologiczny Rosji europejskiej).Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk i petersburskiej Akademii Naukowej.Do historii przeszedł głównie dzięki oryginalnej powieści Manuscrit trouve a Saragosse, przez którą przejawia się jego zainteresowanie kulturą orientalną, jest ona bowiem skonstruowana w sposób ramowy (szkatułkowy), na wzór baśni ze zbioru Tysiąc i jedna noc.Na powieść składa się kilkanaście najróżniejszych opowiadań nawzajem do siebie zależnych.Są one poprzedzone niedługą przedmową,z której dowiadujemy się, że francuski oficer odnalazł podczas wojen napoleońskich zagadkowy rękopis, który stanowi dalszą część książki.Jest to opis 66 dni z życia głównego bohatera, hiszpańskiego szlachcica, Alfonsa van Wordena w górach Sierra Morena.Pada on ofiarą Gomelezów, którzy posiadają nieprzebrane skarby.Przeżywa wiele zdumiewających przygód, inne opowiadają mu liczni towarzysze podróży.Fabuła jest niesłychanie pomysłowo skonstruowana, zawiera wielopoziomowe układy historii przekazywanych przez różnych narratorów.Budowa jest skomplikowana ,ale szczegółowo przemyślana o czym świadczą powracające motywy i bohaterowie przewijający się przez całość dzieła.Potocki połączył w nim elementy kultury islamu, egiptu oraz pierwiastki starożytne.Zakończył powieść zgodnie z duchem epoki- wszelkie przygody i zagadki znajdują racjonalne uzasadnienie i rozwiązanie.Jest to swoisty hołd autora złożony rozsądkowi i logicznemu myśleniu.
Pracę nad "Rękopisem..." Potocki rozpoczął w latach 90. XVIII wieku, a zakończy
ł , jak się przypuszcza niedługo przed samobójczą śmiercią.Za jego życia powieść była publikowana fragmentarycznie.Polskie wydanie ukazało się w 1847 w tłumaczeniu Edmunda Chojeckiego.




Na podstawie powieści został nakręcony film w 1964 roku w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa.



Zainspirowany dziełem Potockiego, Rafał Augustyn Stworzył balet o tym samym tytule.



Literatura:
"Literatura i nauka o języku" Encyklopedia szkolna
"Literatura polska" Encyklopedia PWN
M.Klimowicz "Oświecenie"

3 komentarze:

  1. Jak na Potockiego to trochę można by rozszerzyć ten post, bo człowiek i życie miał niezwykłe, i dzieło. Nie mam nic przeciwko takim porządnym notkom encyklopedycznym, ale... no więcej by się chciało :).

    Ale duży plus za Hasa (to nie wasza działka, ale o roli "Rękopisu..." w polskiej kinematografii można by elaborat napisać) i Augustyna (gdzie to można zobaczyć? Albo: kiedy można było?).

    OdpowiedzUsuń
  2. Zobaczyć można w Operze Wrocławskiej,niestety nie figuruje w repertuarze do końca maja.

    OdpowiedzUsuń
  3. 30 KWIETNIA, nie KWIECIEŃ...

    OdpowiedzUsuń